Οι αρχαίοι Έλληνες θεωρούσαν το μέλι δώρο των θεών ενώ η μέλισσα και το μέλι πρωταγωνιστούν στην ελληνική μυθολογία, στα έθιμα και στις παραδόσεις.
Το μέλι έχει υπάρξει σύμβολο γονιμότητας, ευτυχίας, ευζωίας αλλά και έμπνευσης ενώ η μέλισσα έχει χρησιμοποιηθεί ως σύμβολο του αποικισμού, ευημερίας και αφθονίας ανά τους αιώνες.
Η μυθολογία κάθε λαού αποτυπώνει τη συλλογική του μνήμη πολύ πριν έρθει η ιστορία να καταγράψει τα γεγονότα με τρόπο επιστημονικό. Έτσι, η ελληνική μυθολογία με τις πολυάριθμες αναφορές της στο μέλι και τη μέλισσα μας επιτρέπει να συμπεράνουμε ότι σε πρώιμα στάδια της ελληνικής ιστορίας η αξία του μελιού στην ανθρώπινη διατροφή είχε δεόντως εκτιμηθεί, ενώ η μέλισσα είχε κερδίσει τον ανθρώπινο θαυμασμό για το πολύτιμο έργο της. Δεν είναι τυχαία λοιπόν η μυθολογική αναφορά στη χρήση μελιού για την ανατροφή του βασιλέα των θεών, Δία.
Στη μέλισσα, έντομο μικρό αλλά θαυματουργό δόθηκε μια σημαντική θέση ανάμεσα στους πρωταγωνιστές της Ελληνικής Μυθολογίας και την τέχνη λόγω της χρησιμότητας της η οποία αναγνωρίστηκε πολύ νωρίς από τους ανθρώπους. Μύθοι και πραγματικότητες, θεοί και ημίθεοι, νύμφες και άνθρωποι, θεϊκές μορφές φτιάχνουν μύθους δίνοντας στη μέλισσα και στην αξία του μελιού μια περίοπτη θέση στην Ελληνική Μυθολογία. Το μέλι ως εκλεκτή τροφή «θεϊκή» και «ουράνια» λατρεύτηκε λόγω των θρεπτικών και θεραπευτικών ιδιοτήτων του. Πρόσφερε τη μακροζωία και την ελπίδα για αιωνιότητα σε θεούς και ανθρώπους μέσω της κάθαρσης ψυχής και σώματος από κάθε σφάλμα.
Οι γραπτές αναφορές στο μέλι ή τη μέλισσα είναι πάμπολλες. Ενδεικτικά αναφέρονται κάποιες.
- Η μέλισσα θεοποιείται. Είναι η νύμφη, στην οποία η Ρέα παρέδωσε νήπιο τον «Κρητογεννή» Δία.
- Μέλισσες, οι ιέρειες της θεάς Δήμητρας, της Άρτεμης, της Κυβέλης και της Περσεφόνης.
- Στην Οδύσσεια αναφέρεται το εκλεκτό ποτό «Μελίκρατον» κράμα μέλιτος και γάλακτος.
- Στη Σπάρτη παιδαγωγοί και εκπαιδευόμενοι διαβιούσαν στον Ταΰγετο για ένα μήνα τρεφόμενοι αποκλειστικά με μέλι.
- Ο Αριστοτέλης κατασκεύασε γυάλινη κυψέλη για να διαπιστώσει πως εργάζονται οι μέλισσες ενώ στα συγγράμματα του αναδεικνύεται η κοινωνία των μελισσών ως μια ιδεατή πολιτεία.
- Ο Ιπποκράτης, ο Πυθαγόρας και ο Δημόκριτος εξαίρουν τις ευεργετικές ιδιότητες του μελιού διαπιστώνοντας τη τόνωση, την ευεξία και τη μακροζωία που προσφέρει σε υγιείς και ασθενείς.
Στην αρχαιότητα γίνεται φανερό από πλήθος καταγραφών και στοιχείων η φαρμακευτική και διατροφική αξία του μελιού που εκτός από τρόφιμο σαν αυτούσιο υλικό, είχε περίοπτη θέση στη λατρεία, την κατασκευή φαρμάκων, αλοιφών, αρωμάτων, ποτών και αφεψημάτων, ενώ αρχίζει δειλά η εμπορία του από χώρα σε χώρα. Η μέλισσα, το μέλι και το κερί κατείχαν περίοπτη θέση σε όλες τις κοινωνικές τάξεις και ομάδες.
Αναφέρεται ότι η συστηματική μελισσοκομεία εξασκείται στον ελλαδικό χώρο ήδη από τον 150μ.Χ. αιώνα. Οι μελετητές αναφέρουν ότι το μέλι και η τέχνη της μελισσοκομίας ήλθαν στην Ελλάδα από την Αρχαία Αίγυπτο. Σύμφωνα με το μύθο οι μέλισσες και το κερί γεννήθηκαν από τα δάκρυα του θεού ήλιου Ρα και η μέλισσα θεωρούνταν οδηγός στο μακρινό ταξίδι για τον άλλο κόσμο.
Το μέλι, ποτό και τροφή των θεών νέκταρ και αμβροσία κατείχε σημαντική θέση στην καθημερινή ζωή των ανθρώπων όχι μόνο ως τρόφιμο αλλά και ως θεραπευτικό μέσο ενώ η μέλισσα θεοποιείται.
Οι πιο πολλές επιστημονικές πληροφορίες για τις μέλισσες και τη βιολογία τους προέρχονται από τον Αριστοτέλη στα «Των περί τα ζώα ιστοριών» και «περί ζώων γενέσεως»
Στην τέχνη η παρουσία της μέλισσας είναι έντονη σε κοσμήματα, χρυσά πλακίδια, γλυπτά, ζωγραφικές παραστάσεις, σε αμφορείς και κύλικες.
Στην καθημερινή ζωή και διατροφή το μέλι καταναλωνότανε αυτούσιο, στη μαγειρική ή σε παρασκευάσματα με άλλα τρόφιμα όπως «μηλόμελο», « μελίκρατο», «οξύμελο», «υδρόμελο», «οινόμελο»κτλ.
Η Μυθολογία της μέλισσας και η αναφορές σ αυτή και το μέλι είναι σχεδόν ανεξάντλητη και έχει διαφορετικές εκδοχές, αυτό που είναι σίγουρο όμως είναι η σύνδεση της με τις γενεσιουργές δυνάμεις της φύσης και το ότι ο άνθρωπος το αναγνώρισε από νωρίς.
Σήμερα γνωρίζουμε πως το 80% της επικονίασης των φυτών οφείλεται σε αυτές τις επίμονες εργάτριες που ποτέ δεν σταματούν να εργάζονται ως μια από τις πιο καλά οργανωμένες κοινωνίες που μπορεί κανείς να παρατηρήσει στη φύση.
